In 2012 besloot de gemeente Den Haag om geen gebruik meer te maken van kerkgebouwen als stembureau. Ze beriep zich onder andere op de scheiding tussen kerk en staat. Eigenlijk was dit een mooi voorbeeld van religiestress, met alle opwinding van dien. Inmiddels worden de gebedshuizen niet meer categorisch uitgesloten als stembureau. Vijf jaar later zocht de gemeente de samenwerking met gebedshuizen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Den Haag wil in 2030 klimaatneutraal zijn en wil daartoe samenwerken met burgers, ondernemingen en allerhande organisaties. De scheiding tussen kerk en staat speelt hier – net zoals bij de Wet Maatschappelijke Ondersteuning – geen rol. Het kan verkeren.
Diapraxis
De gemeente Den Haag heeft de organisatie Initiatives of Change Nederland bereid gevonden op te treden als intermediair tussen de gemeente en de diverse gebedshuizen. Deze intermediair is niet gebonden aan een religieuze traditie; haar medewerkers zijn echter wel goed bekend met zowel de wenselijke energietransitie als met de diverse Haagse gebedshuizen. Willem Jansen, de project coördinator bij IofC, heeft in zijn loopbaan het concept van ‘diapraxis’ beproefd en uitgewerkt. Diapraxis is mede ontstaan als reactie op interreligieuze dialoog als het uitwisselen van religieuze (theologische) wetenswaardigheden, niet zelden leidend tot de conclusie dat de deelnemende religies ten diepste staan voor de menselijke waardigheid, medemenselijkheid en een goede wereld. Allemaal grote woorden die wellicht in theorie waar zijn, maar in een weerbarstige praktijk niet altijd waargemaakt worden. Diapraxis begint aan de aan de andere zijde, gewoon met praktische samenwerking rond gedeelde maatschappelijke thema’s, zoals rond sociale samenhang, milieuverstoring, huisvesting etc. Kenmerkend is dat mensen elkaar weten te vinden rond gedeelde thema’s, ondanks de onderlinge verschillen. Ook is kenmerkend dat de gezamenlijke reflectie volgt op de praktische samenwerking, in plaats van dat de actie volgt op reflectie. Diapraxis brengt een aantal zaken samen die vaak gescheiden blijven: praktisch handelen (actie), onderzoek (feiten, analyse), levensbeschouwing (waarden, religie, cultuur) en de reflectie op het een en ander.
Groene gebedshuizen
De gemeente Den Haag spreekt het begin over de ‘kring gebedshuizen’, terwijl IofC spreekt over ‘groene gebedshuizen’ en ‘geloven in groen’. Waar bij de gemeente de prioriteit ligt bij het werken aan klimaatneutrale gebedshuizen en klimaatbetrokken burgers, gaat de interesse van IofC ook uit naar de interacties tussen de twintig tot dertig deelnemende gebedshuizen. Maar de gemeente en IofC vinden elkaar in de onderlinge samenwerking.
Vertegenwoordigers van de gebedshuizen zijn vanaf 2017 zesmaal bijeengekomen. De gemeente maakt deze bijeenkomsten mogelijk door de faciliterende rol van IofC financieel te ondersteunen. Daarnaast bestaat de rol van de gemeente uit het aanbieden van een quickscan van de energiehuishouding van de gebedshuizen. Twintig gebedshuizen hebben hier gebruik van gemaakt. Ook kunnen de gebedshuizen gebruikmaken van de deskundigheid en de subsidieregelingen van de gemeente. Op de website van IofC staan de verslagen van de bijeenkomsten. De deelnemers zijn afkomstig uit moskeeën, kerken en tempels. Ze vinden elkaar in hun interesse in duurzaamheid en in hun verlangen om in hun eigen gebedshuis te werken aan een energietransitie en de duurzame omgang met de aarde. De quickscan is daarbij een belangrijk hulpmiddel. Sommige gebedshuizen hadden voorafgaand aan de onderlinge samenwerking al belangrijke stappen gezet, bijvoorbeeld m.b.t. isolatie en LED verlichting. Zij hadden al veel kennis en vaardigheden in huis. Zij inspireren daarmee de anderen. De bijeenkomsten zijn ook uitstekende gelegenheden om ontbrekende kennis binnen te halen. Te denken valt aan de ervaringen van (andere) groene kerken en moskeeën, kennis van subsidieregelingen en allerhande technische kennis, het aanleggen van tuinen en ervaringen met campagnes zoals Earth Day en A Rocha.
Het is evident dat de samenwerking tussen de gebedshuizen zich concentreert op de energietransitie (‘hoe?’). Maar rond al die praktische zaken, gaat het wel degelijk ook over de achterliggende spiritualiteit (‘waarom?’). De imam, de pandit, de predikant en de pastoor van het gebedshuis dat optreed als gastvrouw of -heer van een bijeenkomst, vertellen iets over de eigen – religieuze – drijfveren om hier mee bezig te gaan. Enkele jonge moslims vertelden over hun fietstocht naar Mekka. Filosoof Matthijs Schouten gaf een presentatie over mens- en wereldbeelden, uitmondend in een pleidooi om meer ecocentrisch te denken en te handelen. Hij benadrukte ook de waarde van kleine – ogenschijnlijk marginale – gebaren. Wethouder Liesbeth van Tongeren over het eren van mensen en hun omgeving en over bezielde bergen en bomen. Niemand deed een poging om te midden van deze pluraliteit de vraag naar een ultieme waarheid te stellen, laat staan te beantwoorden. De common ground lag en ligt in de praktijk van het werken aan een energietransitie.
Conclusie
Diapraxis heeft binnen het domein van religie en samenleving een toegevoegde waarde. De Haagse groene gebedshuizen laten daar al iets van zien. De reflectie op bijdragen van religie aan – in dit geval – de energietransitie, moet misschien een kritischer karakter krijgen. Kritisch naar de eigen religieuze traditie en ook kritisch naar elkaar. De zichtbare betrokkenheid beperkt zich tot de mensen die deelnemen aan de bijeenkomsten en hun directe omgeving. Verbreding is wenselijk. Maar hier gebeurt wel wat. In alle verscheidenheid proberen mensen praktisch bij te dragen aan de vermindering van wereldwijde klimaatverstoring. Ze gaan gewoon praktisch aan de slag. Dat is ongelooflijk veel waard.
- Het bovenstaande artikel zal ook gepubliceerd worden op de www.nieuwwij.nl.
Recente reacties