Liefde voor de wereld! Deze uitdrukking las ik onlangs in de Huizinga-lezing van Beatrice de Graaf. Ze stelt dat menselijke liefde voor de wereld een afgeleide is van Gods amor mundi. Hier ligt ook de diepste drijfveer voor de samenwerking tussen kerken met het oog op het heil van heel de bewoonde wereld (oecumene).
Ik verwijs naar deze grote woorden om te betogen dat de actuele ontkenning van deze diepste drijfveer niet genegeerd kan worden, zeker niet binnen de kerken of onder christenen. Die ontkenning vindt plaats als autocraten als Poetin en Trump zich opwerpen als beschermers van de christelijke traditie, soms met de meest mensonterende middelen. Deze ontkenning vindt plaats als de liefde voor de wereld vervangen wordt door een exclusieve liefde voor de mensen van de eigen nationaliteit, etniciteit, religie of cultuur. Deze ontkenning vindt plaats als mensen en instituties andere mensen vernederen en uitsluiten.
De cabaretiers Niels van der Laan en Jeroen Woe karakteriseerden het kabinet Schoof als een ‘averechts’ kabinet. We zien een voortgaande uitholling van het ‘democratisch ethos’. Voorheen was deze uitholling voorbehouden aan enkele partijen op de flanken van het politieke spectrum, maar nu voltrekt deze zich in het centrum van de regeringsmacht. De uitholling dreigt de norm te worden. Ongemerkt ontstaat het risico dat allerlei mensen van goede wil meebewegen.
De teloorgang van het democratisch ethos komt tot uiting in een structureel wantrouwen jegens de media, de wetenschap en de rechtspraak en in een verwaarlozing van de nationale en internationale rechtsorde. Het meest pregnant is ze zichtbaar in het herleiden van alle crises tot één oorzaak: de komst en aanwezigheid van migranten, met name asielzoekers en vluchtelingen, hun kinderen en kindskinderen. Zij zijn de zondebok, hun menselijke waardigheid wordt ontkend.
De Haagse Gemeenschap van Kerken ervaart deze ontwikkeling als gevaarlijk, niet alleen vanwege de gevolgen maar ook vanwege de besmettelijkheid van de denkwijze. Tegenover de liefde voor de wereld en al haar bewoners, positioneert zich een zieke voorkeur voor de eigen nationaliteit, etniciteit, religie en cultuur, een houding van ‘eigen welzijn eerst’. Juist omdat deze houding haaks staat op wat we onze kerken vieren, leren en doen, hopen we dat de komende tijd onderwerp van beraad zal zijn. We bieden geen simpele oplossingen voor de actuele problemen, we doen zeker niet aan partijpolitiek. Het gaat wel om getuigen van geloof, hoop en liefde in een harteloze tijd.
David Renkema
Website: https://oecumenedenhaag.nl/
Het artikel is gepubliceerd in Kerk in Den Haag, februari 2025
Nawoord met enkele relevante links:
- Op 16 juli vroeg een aantal Remonstrantse voorgangers op Nieuw Wij kerkleiders stelling te nemen tegen extreem en radicaal rechtse politiek. Op 13 september namen voorgangers en anderen uit diverse kerken, georganiseerd door Micha Nederland, stelling tegen extreem-rechts. Zij roepen de kerk op om als institutie(s) stelling te nemen. Op zaterdag 14 december 2024 stond een paginagrote advertentie van een protest van ruim duizend religieuze leiders tegen het ‘strengste asielregime’ ooit.
- De landelijke Raad van Kerken (RvK) reageerde op 27 september bij monde van het Moderamen van de Raad op de Micha verklaring en publiceerde op 11 oktober een eigen verklaring over “geloven in tijden van verharding”.
- De inauguratie van Donald Trump op 20 januari 2025 leidde in de Verenigde Staten tot een waardig protest van enkele kerkelijke leiders. Met name Bisschop Marianne Budde trok veel aandacht, omdat ze de president direct aansprak. De liturgie en de integrale dienst zijn via de links beschikbaar.
- Katharine Marshall van het Georgetown University’s Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs wijdt een commentaar aan deze indrukwekkende gebeurtenis. Tegelijkertijd roept Marianne Budde ook weer felle protesten van medechristenen, zoals Pastor Lorenzo Sewell, op. In Nederland lijkt deze polarisatie binnen de kerken vooralsnog minder zichtbaar.
Recente reacties